Historia

HISTORIA POWSTANIA SRPM "DĘBY"

Herb Towarzystwa Salezjańskiego

Towarzystwo świętego Franciszka Salezego od 1898 roku prowadziło na ziemiach polskich działalności wychowawczą. W swoich zakładach w Oświęcimiu, Daszawie, Przemyślu i Krakowie realizowali oni wskazania pozostawione im przez założyciela, starając się wychowywać uczciwych obywateli i dobrych chrześcijan. Jeszcze przed powstaniem ruchu skautowego i przeszczepieniem idei Roberta Baden-Powella na ziemie polskie wykorzystywali pewne elementy zbieżne z jego myślą i stanowiące naturalny element systemu prewencyjnego.

Wraz z pojawieniem się metody skautowej dostosowanej do potrzeb wychowania młodzieży polskiej pojawiła się perspektywa nowej formy działalności dla duchowych synów ks. Bosko. Choć początkowo przełożeni z niechęcią odnosili się do zastosowania metody harcerskiej w oratoriach. Argumentując to między innymi troską o dobro duchowe współbraci zmuszonych w harcerstwie do nocnych manewrów, życia w lesie, pozostawania poza wspólnotą zakonną i nieregularnej modlitwy w warunkach polowych. Jednak coraz częściej salezjanie spotykali się w swoich środowiskach z harcerzami, którym potrzebna była pomoc duszpasterska. Właśnie szukanie dobra dusz wychowanków ostatecznie przeważyło szalę na korzyść zastosowania metody harcerskiej w pracy oratoryjnej.

Wśród salezjańskich drużyn harcerskich na szczególną uwagę zasługuje krakowska Orla Gromada, powstała w 1934 roku. Drużyna ta skupiała początkowo piętnastu młodych salezjanów studiujących teologię w krakowskim seminarium na „Łosiówce”. Odpowiedzialnym za prowadzenie gromady był kl. Henryk Boryński, który wraz z kl. Wacławem Nowaczykiem, w 1938 roku wydał podręcznik wychowania religijnego w harcerstwie Uderzmy w głąb - wznowiony w 1998 roku. Druhowie z kleryckiej gromady poznawali podstawy metody harcerskiej, zdobywali pierwsze stopnie harcerskie i przygotowywali się do przyjmowania funkcji drużynowych i kapelanów harcerskich w miejscach swojej przyszłej pracy. Od 1936 roku organizowano dla nich kursy instruktorskie w ramach letnich obozów.

Coraz większe zainteresowanie, jakim cieszył ruch harcerski sprowokował inicjatywę ks. Henryka Czepułowskiego, aby utworzyć specjalny referat harcerski dla drużyn salezjańskich, co niestety udaremnił wybuch wojny w 1939 roku. Na czas działań wojennych salezjanie zmuszeni zostali do zawieszenia działalności harcerskiej. Dawni salezjańscy instruktorzy i młodzi współbracia rozproszyli się w różnych kierunkach, wielu z nich zginęło lub zostało zamordowanych. Nadzieję na odrodzenie harcerstwa salezjańskiego niosło pozorne wyzwolenie Polski spod okupacji hitlerowskiej. Już w 1945 roku wznowiono prace w dawnych drużynach. Popularność harcerstwa wzmacniał powstały w okresie okupacji mit Szarych Szeregów. Druhowie angażowali się w pracę na rzecz odbudowy ojczyzny na różne sposoby. Organizowali obozy, w których brały udział dzieci niezwiązane bezpośrednio z placówkami salezjańskimi. W taki sposób próbowano kompensować im trudne lata wojny. Harcerze prowadzili dla nich szkolenia z łączności, terenoznawstwa i samarytanki. Niestety pierwsza radość powojennych harców szybko została przerwana przez nowe władze. Po przejęciu kontroli nowy ustrój zaczął zwalczać wszelkie możliwe ogniska reakcji. W sposób naturalny ciosy nie ominęły salezjańskich drużyn harcerskich. Kojarzenie harcerstwa ze społeczeństwem burżuazyjnym, a ludzi Kościoła ze szpiegami Watykanu doprowadziło do likwidacji ostatniej drużyny salezjańskiej w 1949 roku. Salezjańska działalność harcerska została przerwana na blisko pięćdziesiąt lat.

ks. Zbigniew Formella SDB

Okazją do odrodzenia się salezjańskiego harcerstwa stała się postać Zbigniewa Formelli - instruktora ZHP i wychowanka salezjańskiej parafii w Rumi, który w 1983 roku złożył pierwsze śluby zakonne w Towarzystwie Salezjańskim. Po kilku latach formacji, za zgodą przełożonych, postanowił on zorganizować obóz harcerski dla młodzieży z placówek salezjańskich. Obóz ten odbył się w 1987 roku w okolicach Swobnicy - miejscowości, w której znajdował się wówczas nowicjat salezjański. W tym samym roku w czterech placówkach salezjańskich na terenie Inspektorii Pilskiej powstały środowiska harcerskie. W Rumi, Lądzie nad Wartą, Swobnicy i Kutnie-Woźniakowie wznowiono salezjańskie harcowanie w ramach konspiracyjnej Chorągwi Pomorskiej Ruchu Harcerskiego.  Już w 1988 roku zorganizowano w środowisku „Dębów” kapitułę stopni harcerskich młodzika, wywiadowcy i ćwika oraz postanowiono organizować coroczne obozy Campo Don Bosco. W 1989 roku zorganizowano pierwsze zimowisko „Dębów” w Lubrzy, które połączono z pierwszym kursem zastępowych. W tym samym roku odbył się pierwszy Harcerski Dzień Skupienia w środowisku rumskim. W maju 1989 roku odbył się, w Lądzie nad Wartą, I Zlot Pomorskiej Chorągwi Harcerzy Ruchu Harcerskiego, na którym podjęto decyzję o rozwiązaniu chorągwi. Od 20 maja tego roku Hufiec Terenowy „Dęby” działał jako odrębna organizacja harcerska posiadająca pięciu mianowanych instruktorów.

Logo SRPM "DĘBY"

Rozpoczął się okres poszukiwania nowej organizacji harcerskiej. Był to również okres kształtowania się „metody salezjańsko-harcerskiej”. Wejście do większej organizacji wymagało sprecyzowania własnych oczekiwań i ram ideowych salezjańskich harcerzy. Z nieufnością odnoszono się do ZHP - traktując je jako pozostałość PRL-u. W lutym 1991 roku podjęto więc decyzję o wstąpieniu do ZHP-1918. Salezjanie działali tam, od 1992 roku, jako osobna chorągiew harcerska (Północna Chorągiew ZHP-1918). W 1992 roku w ramach salezjańskiej chorągwi działały następujące środowiska: Aleksandrów Kujawski, Bydgoszcz, Głosków, Inowrocław, Kutno, Ląd nad Wartą, Łódź, Ostróda, Reda-Rumia, Słupsk, Suwałki, Szczecin i Warszawa. W październiku 1992 roku odbył się w Warszawie Zjazd Zjednoczeniowy ZHP-1918 i ZHR. W wyniku zjednoczenia władze „Dębów” szukały nowej formy organizacji swojej działalności w ramach ZHR-u. Podjęto decyzję o utworzeniu Ruchu Programowo-Metodycznego „Dęby”, który skupiałby wszystkie drużyny działające przy placówkach salezjańskich. „Ostatecznie Ruch Programowo-Metodyczny Dęby został zatwierdzony na posiedzeniu Rady Naczelnej ZHR w dniu 16 maja 1993 roku. W ten sposób wypełniły się marzenia przedwojennych salezjanów-harcerzy o utworzeniu „nitki salezjańskiej” przy Głównej Kwaterze Harcerzy”.

Salezjański Ruch Programowo - Metodyczny leży u podstaw słynnych kursów instruktorskich "Pajęczarnia", znanych również jako kursy dębowo - pajęcze. Więcej o "Pajęczarni" na stronie: www.pajeczarnia.pl.